Αυτοεξέταση και Ανέλιξη

 Ο ακόλουθος διάλογος απαντάται στα απομνημονεύματα του Σωκράτη στον Ξενοφώντα και αποδεικνύει ότι δεν επιβάλλεται σε κανέναν μας να ζει βίον ανεξέταστο.

Σ-Πες μου Ευθύδημε, έχεις επισκεφθεί ποτέ το μαντείο των Δελφών;

Ε-Ναι όντως Σωκράτη δυο φορές. Πάντα αναζητώ την καλύτερη συμβουλή όταν έχω να πάρω μια σημαντική απόφαση.

Σ-Μήπως παρατήρησες την επιγραφή πάνω από την είσοδο, εκείνη που φαίνεται λίγο πριν εισέλθεις στο ναό;

Ε-Σε ποιαν επιγραφή αναφέρεσαι Σωκράτη;

Σ-Σ’ εκείνη την επιγραφή που λέει ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ.

Ε-Α, ναι! Δεν την πρόσεξα όμως ιδιαίτερα. Είναι τέτοια η βιασύνη να μπεις μέσα , που δεν προλαβαίνεις εκείνη τη στιγμή να προσέξεις τίποτα.

Σ-Ναι αλλά στη συνέχεια Ευθύδημε; Σκέφτηκες καθόλου ότι αυτό το απόφθεγμα θα μπορούσε να σε βοηθήσει να πάρεις μια σημαντική απόφαση;

Ε-Όχι Σωκράτη ώσπου να φύγω, είχα ήδη λάβει το χρησμό του μαντείου και δεν μου πέρασε από το νου κάτι τέτοιο. Άλλωστε υπέθεσα ότι  όντως γνωρίζω τον εαυτό μου, θέλω να πω είναι δυνατόν να μην τον γνωρίζω;

Σ-Αυτό είναι κάτι για το οποίο μόνο εσύ μπορείς να αποφασίσεις Ευθύδημε. Ας το προσεγγίσουμε από άλλη σκοπιά: χτες σε είδα στου Αριστείδη που κοιτούσες κάτι άλογα, σκέφτεσαι να αγοράσεις κάποιο;

Ε-Ναι Σωκράτη προς τα κει πηγαίνω να κλείσω τη συμφωνία.

Σ-Και θα έχεις περάσει πολλές ώρες εξετάζοντας το άλογο επιχειρώντας να διακρίνεις τα προτερήματα και τα ελαττώματα του , την υγεία, την ηλικία και το χαρακτήρα του.

Ε-Μα φυσικά Σωκράτη πάνε τώρα που περνούν κάμποσες ώρες στο λιβάδι και το στάβλο.

Σ-Και θα έχεις βέβαια σκεφτεί πως θέλεις να χρησιμοποιήσεις το άλογο και ποιες είναι οι προσδοκίες σου για την απόδοσή του.

Ε-Αυτό είναι το πρώτο και κυριότερο Σωκράτη.

Σ-Και αξιολόγησες τις πληροφορίες που προέκυψαν από την εξέταση του αλόγου σε σχέση με τη χρήση που το προορίζεις γι’ αυτό.

Ε-Ακριβώς Σωκράτη.

Σ-Μ’ άλλα λόγια δεν πήγες σε κάποιον μάντη ή ιερέα να σε συμβουλεύσει πάνω στο θέμα.

Ε-Φυσικά όχι Σωκράτη! Γιατί να κάνω κάτι τέτοιο;  Ήμουν σε θέση να εξετάσω το ζώο μόνος μου και δεν δυσκολεύτηκα να το εκτιμήσω!

Σ-Παρόλα αυτά , όταν πρέπει να πάρεις κάποια απόφαση που θα επηρεάσει ολόκληρη τη ζωή σου και κείνους για τους οποίους νοιάζεσαι, δέχεσαι αναντίρρητα ότι σου λέει το μαντείο αγνοώντας τη συμβουλή Γνώθι  Σαυτόν.

Ε-Καταλαβαίνω τι θες να πεις Σωκράτη. Θα μπορούσα να εξετάζω τον εαυτό μου τουλάχιστον τόσο καλά όσο εξετάζω το άλογό μου.

Σ-Ακριβώς Ευθύδημε. Δεν πιστεύεις ότι οι άνθρωποι θα έκαναν συνετότερες επιλογές αν γνώριζαν τα προτερήματα και τα ελαττώματά τους;

Ε-Είναι λογικό Σωκράτη ο φίλος μας ο Ποδοκλής δεν παραπονιόταν χτες για τη δουλειά του αγγειοπλάστη , που την απεχθάνεται και δεν μας έλεγε πόσο θα ήθελε να είχε επιλέξει κάτι άλλο, που θα του επέτρεπε να αξιοποιήσει καλύτερα τις ικανότητες του.

Σ-Ναι θυμάμαι τη συζήτηση γι’ αυτό ήθελα να μιλήσω μαζί σου.

Σ-Θεώρησα πως θα ήθελες να σκεφτείς πως οι άνθρωποι που έχουν αυτογνωσία ξέρουν τι είναι σωστό γι’ αυτούς και μπορούν να διακρίνουν τι μπορούν και τι δεν μπορούν να πράξουν. Κάνοντας αυτό που ξέρουν, και τις ανάγκες τους ικανοποιούν και επιτυχία γνωρίζουν αποφεύγοντας να κάνουν πράγματα που δεν ξέρουν, γλιτώνουν από πιθανά λάθη και αποτυχίες.

Ε-Πράγματι το έχω δει να συμβαίνει πολλές φορές Σωκράτη, απλώς δεν είχα σκεφτεί ποτέ πώς θα μπορούσε να εφαρμοστεί στην περίπτωσή μου. Υποπτεύομαι ότι έβαλαν το Γνώθι Σαυτόν πάνω από την είσοδο του ναού στους Δελφούς διότι αν δεν έχεις αυτογνωσία , όποια συμβουλή και αν σου δώσει η ιέρεια, είναι πιθανόν να μην την κατανοήσεις και να μην την χρησιμοποιήσεις ορθώς. Όσοι δεν γνωρίζουν τον εαυτό τους και δεν έχουν γνώση των ικανοτήτων τους βρίσκονται σε μειονεκτική θέση είτε στη σχέση τους με τους άλλους είτε στην ενασχόλησή τους με οποιαδήποτε δραστηριότητα.